A´
…………………………………………………………………………………...…agua
Ab´q´i……………………………………………………………………………………año
Ajk´ayil……………………………………………………………………………..brujería
Ajlab´il…………………………………………………………………………………reloj
Aq´untl………………………………………………………………………………..trabajo
Awal…………………………………………………………………………………siembra
Amj………………………………………….…………………………………………corte
Al……………………………………………………………………………………..pesado
Abj……………………………………………………………………………………piedra
Aqwil………………………………………………………………………………...
lazo
Alil……………………………………………………………………………………
regar
Ayine…………………………………………………………………..………………
yo
Alketzun
…………………………………………………………………………….quien
Alkye…………………………………………………………………………………..cual
Ajo……………………………………………………………………………………ese
es
Alq’elo………………………………………………………………………………saber
Alzunju………………………………………………………………………quien
lo hizo
Alixjo
………………………………………………………………………………mucho
Ajxnaqtzal………………………………………………………………………..
Maestra
Ajb´il
…………………………………………………………………………………meta
Ayoma……………………………………………………………………………..espera
Ayixtza´n……………………………………………………………………según
como
Ayin…………………………………………………………………………………..lagarto
Aya…………………………………………………………………………………………tu
Axtzu´…………………………………………………..………………………..ahí mismo
Xi´n………………………………………………………..……………………….…..maíz
Awal kjo´n…………………………………………………………………………siempre
Ata………………………………………………………..…………………………..usted
Ati ………………………………………………………...…………………………….hay
Aq´untl …………………………………………………………………………ocupación
Aqeye……………………………………………………..……………….………ustedes
Asyal…………………………………………………….…………………………chicote
Aq´un…………………………………………………………………………..obligación
Aq´unalte………………………………………………………………………..trabajarlo
Aq´nantza………………………………………………………………..………trabájelo
Aq´nan……………………………………………………………….………..trabajando
Anx…………………………………………………………………...…………….……ajo
Aml ambil……………………………………………………….…………tendrá tiempo
Alqukil……………………………………………………………….………….con quien
Almub´…………………………………………………………………….…………arroba
Alil…………………………………………………………………..…………….dar a luz
Ajqoptzaj…………………………………………………………………...… electricista
Ajq´ij……………………………………………………………………………..Astrologo
Ajol ……………………………………………………………………………………poeta
Ajnab´xix…………………………………………………………………………científico
Ajmab´il………………………………………………………………………..calculadora
Amj…………………………………………………………………………………...…corte
Ajmaq ……………………………………………………………………………...fortaleza
B ´b’
B´a ………………………………………………………………….………………….Tuza
B´aj ………………………………………………………….………...Acabar/ desgastar
B´ajsan …………………………………………………….……………..Terminé, Acabe
B´ajsal ……………………………………………………………….……….. Terminado
B´ajsilte …………………………………………………………………..……….Gastarlo
B´ajxa…………………………………………………..……….Nunca/ jamás (pasado)
B´alun …………………………………………………..……………..…….……….Tigre
B´alin …………………………………………………………….……….Torciendo hilo
B´a´q´aj ……………………………………………………………….……….Volteando
B´antx …………………………………………………..……………….……….Preparar
B´antyil ………………………………………………………………….………. Mejorar
B´antze …………………………………………………………….………. Palo Negro
B´aq ………………….………………………….……………………….………. Hueso
B´an ……………………………………………………………………….……….Bueno
B´a´nixix……………………………………………….……………….……….Aliviarse
B´a´nta …………………………………………………………….……….……….Sano
B´antzq´ij …………………………………………………………….……Buenos Días
B´a´nx qala teya
…………………………………………………………..Feliz Tarde
B´anx ………………………………………………,,,,,………………….………. Regular
B`e ………………………………...……………………………………….……….Camino
B´ech …………………………..…………………………………………….………. Flor
B´echan …………………………………….……………………………….……..Florear
B´elaj……………………………………………..………………………….……….Nueve
B´etil……………………………………………………………………….……….Caminar
B´etzal ……………………….…………………………………………….………. Visitar
B´ib´aj ………………………………………………………………….……….Sustantivo
B´ib´il……………………………………………………………………….…………Radio
B´ib´il laj………………………….……………………………….…….Escuchar cuento
B´ix ………………………………….………………………………….………….. Pollito
B´in…………………………………………………………….……………Oye/ Escucha
B´inchal ……………………………………………………….…………….……….Hacer
B´inchal ja´ …………………………………………………………………………Albañil
B´inchb´il wab´j…………………………………………………………..……….Cocina
B´inchet
………………………………………………………………..….…..Arreglando
B´is
…………………………………………………………………….…………..Tristeza
B´isin……………………………………………………………..………….………..Triste
B´itz …………………………………………………………………….…………Canción
B´itzil……………………………………………………………………….…………Cantar
B´itzin…………………………………………………………………….……….Cantando
B´ixal…………………………………………………...…………………….………..Bailar
B´ixnaq´tz ………………………………………………………….……………Contenido
B´iyil ……………………………………………………………………….…………Matar
B´ajlaq ………………………………………………………………………….……Olote
B´och …………………………………………………………………………………Cerdo
B´ujil ………………………………………………………………….….………. Golpear
B´uch ………………………………………………………………….….……….Sencillo
B´ux ……………………………………………………………………….…………Trapo
B´yonkuya…………………………………………………………….……………Mátalo
B´etil…………………………………………………………………………….…Caminar
Ch ch
Chej…………………………………………………………………………………..caballo
Chil ……………………………………………………………………………..…canasto Chew…………………………………………………………………………………….frio
Chiky……………………………………………………………………….……….sangre Chiktze …………………………………………………….………………..……..hule
Chalte ……………………………………………………....………………………miente Chuj….….………………………………………………………………………..temascal
Chemaj….……..……………………………………………………….…………….tejido Chmol…..……………………………………………………………..………………tejer
Chap….………………………………………………………………………… cangrejo Choj…………………………………………………………………-……………pagando
Chejil …………………………………………………………………………………jinete Chelil…………………………………………………………………-……………padrino
Chib’j…………………………………………………………………………………carne Chawin
…………………………………………………………………………..miedoso Chewil………………………………………………………………………………estrellaChemj……………………………………………………………………………cociendo
Chel….………………………………………………………………………………..molerChib’………………………………………………………………………………....
chivo .Chiyil…………………………………………………………………………………llamarChib’l…….…………………………………………………………..…dinero
para molida Chis….………………………………………………………………………………..pedo Chapil………………………………………………………………………………
nance Chalyol …………………………………………………………………………mentiroso Chejil………………………………………………………………………………..montarChelil……………………………………………………………………………..…ahijado
Chewsil………………………………………………………………………………enfriar Chep……………………………………………………………………………….......JoséChi
…………………………………………………………………………………… decir Chitil……………………………………………………………………………………regar
Chi’j…………………………………………………………………………………mañana Chjonte.……………………………………………………………………………
gracias Chojb’i………………………………………………………………………………..pago Chos
…………………………………………………………………………….....hueco Chun………………………………………………………………………………trompeta
Chol………………………………………………………………………………… zapato Chul
………………………………………………………………………………agarrar Chuchil
………………………………………………………………………...tranquilizar Chtol………………………………………………………………………………regando
Chqol……………………………………………………………………………. Hilvanar Chnab’……………………………………………………………………….……marimba
Choj……………………………………………………………………………………pavoChlen………………..………………………………………………………………abrazar
Chkol
……………………………………………………………………………..liquido Chitzan………………………………………………………………………………..dicen
Chjab’………………………………………………………………………………….riñón Chjontb’il….………………………………………………………………agradecimiento
Chman witz………………………………………………………………………….volcán Chmanil…..………………………………………………………………………volcánico Chojb’il il …………………………………………………………………………….cárcel
CH’ ch’
ch'u'xh
………………………………………………………………………..bolsa de tela
ch'uxh.…………………………………………………………………………….Algo duro
ch'ajil ……………………………………………………………………………correr
ch'akil……………………………………………………………...tachar, manchar, tiznar
ch'ek …………………………………………………………………………………rodilla
ch'el ………………………………………………………………...Perico, chocoyo, loro
ch'e'ch……………………………………………………………………………….mecate
ch'ilb'aj ……………………………………………………………………………….maní
ch'ilil……………………………………………….triturar, comer (maní o habla ), tostar
ch'iyil……………………………………………………………..……crecer engrandecer ch'iysil…………………………………………………………………..Criar, hacer crecer
ch'laj……………………………………………………………………………………corral
ch'lajil ……………………………………………………………. …...acorralar, cercar
ch'ojeb'il………….…………………………………………………..Sentarse en cuclillas
ch'ojle……………………………………………………………………..estar en cuclillas
ch'ojpil………………………………………………………………………………empujar
ch'ok…………………………………………………………………………………Gancho
ch'okil……………………………………………………………………..jalar con gancho
ch'opil……………………………………………………………..travesear, tocar objetos
ch'otjil………………………………………………………………………………..Discutir
ch'o'lil ……………………………………………………………. gruñir al estómago
ch'um…………………………………………………………………………………..pajón
ch'uq……………………………………………………………………………puño, grupo
ch'uq pint ………………………………………………………………grupo de soldados
ch'uqil…………………………………………………………….reunir, juntar / dispersar
ch'ushsil………………………………………………………………………….Endurecer
ch'uxhsil……...…………………………………………………………………..endurecer
ch'uyil…………………………………………………………amontonar inseguramente
ch'u'l……………………………………………………………………………….. Chupar
ch'u'shil ………………………………………………………………………. embolsar
ch'u'xhil……………………………………… embolsar en una pequeña bolsa de tela
ch'wix…………………………………………..……………………………………..anonach’ajana’…………………………………………………………….………………..fuente ch’ak……………………………………………………………………………...….lombriz ch’ak’b’il………………………………………………………………………………...tintach’i’x………………….………………………………………………………………espina ch’isb’il……………………...…………………………………………………….desarrollo ch’ok………………………………………………………………………...……..…zanate ch’ux……………………………………………………………………..…………costales ch’uqlaq……………………………………………………………………..…………vajilla ch’ut………………………………………………………………………..……puntiagudo ch’laj…………………………………………………………………………………...corral ch’ux……………………………………………………………………………………duro ch’ixpub’il…………………………………………………………………..………reforma ch’otjil……………………………………………………………………..………….discutir ch’ojeb’il…………………………………………………….……………………...sentarse ch’akil……………………………………………………………………………....tachuela ch’enky…………………………………………………………………………...….gigante
ch'uxh.…………………………………………………………………………….Algo duro
ch'ajil ……………………………………………………………………………correr
ch'akil……………………………………………………………...tachar, manchar, tiznar
ch'ek …………………………………………………………………………………rodilla
ch'el ………………………………………………………………...Perico, chocoyo, loro
ch'e'ch……………………………………………………………………………….mecate
ch'ilb'aj ……………………………………………………………………………….maní
ch'ilil……………………………………………….triturar, comer (maní o habla ), tostar
ch'iyil……………………………………………………………..……crecer engrandecer ch'iysil…………………………………………………………………..Criar, hacer crecer
ch'laj……………………………………………………………………………………corral
ch'lajil ……………………………………………………………. …...acorralar, cercar
ch'ojeb'il………….…………………………………………………..Sentarse en cuclillas
ch'ojle……………………………………………………………………..estar en cuclillas
ch'ojpil………………………………………………………………………………empujar
ch'ok…………………………………………………………………………………Gancho
ch'okil……………………………………………………………………..jalar con gancho
ch'opil……………………………………………………………..travesear, tocar objetos
ch'otjil………………………………………………………………………………..Discutir
ch'o'lil ……………………………………………………………. gruñir al estómago
ch'um…………………………………………………………………………………..pajón
ch'uq……………………………………………………………………………puño, grupo
ch'uq pint ………………………………………………………………grupo de soldados
ch'uqil…………………………………………………………….reunir, juntar / dispersar
ch'ushsil………………………………………………………………………….Endurecer
ch'uxhsil……...…………………………………………………………………..endurecer
ch'uyil…………………………………………………………amontonar inseguramente
ch'u'l……………………………………………………………………………….. Chupar
ch'u'shil ………………………………………………………………………. embolsar
ch'u'xhil……………………………………… embolsar en una pequeña bolsa de tela
ch'wix…………………………………………..……………………………………..anonach’ajana’…………………………………………………………….………………..fuente ch’ak……………………………………………………………………………...….lombriz ch’ak’b’il………………………………………………………………………………...tintach’i’x………………….………………………………………………………………espina ch’isb’il……………………...…………………………………………………….desarrollo ch’ok………………………………………………………………………...……..…zanate ch’ux……………………………………………………………………..…………costales ch’uqlaq……………………………………………………………………..…………vajilla ch’ut………………………………………………………………………..……puntiagudo ch’laj…………………………………………………………………………………...corral ch’ux……………………………………………………………………………………duro ch’ixpub’il…………………………………………………………………..………reforma ch’otjil……………………………………………………………………..………….discutir ch’ojeb’il…………………………………………………….……………………...sentarse ch’akil……………………………………………………………………………....tachuela ch’enky…………………………………………………………………………...….gigante
E e
Eye………………………………………………………………………………...……ellos Eutx……..………………………………………………………………..……..…anteayer
Elqe……………………………………………………………..………………..……quien
Elkyetzuna………………………………………………….……………..……quien eres
Echil……………………………………………………………….……………..……medir
Eky'……………………………………………………………………….……..……gallina
Etz…………………………………………………………….……de occidente a oriente
El q'i'n ………………………………………………………………………..……quitaron
Eltilj………………………………….………………………………………..……alborotar
Elil…………………………………………….…………………………………..……venir
Eky'……………………………………………………………………….……..……gallina
Etz…………………………………………………………….……de occidente a oriente
El q'i'n ………………………………………………………………………..……quitaron
Eltilj………………………………….………………………………………..……alborotar
Elil…………………………………………….…………………………………..……venir
Elnex………………………………………………..……………………………..……este
Elnix……………………………………………………..………….…………..……oriente
Eleq´……………………………………………………………….………..……….Ladrón
Etz……………………………………………………………….……de adentro a afuera
Etzil……………………………………………………..………..……apropiarse, adquirir
Ewi……………………………………………………………….………………..……ayer
Ewil ………………………………………………………………………..……esconder
Ex …………………………………………………………………………..……salió, salir
Exiqit…………………………………………………………………….……..……sacado
E'li'l…………………………………………………………………………...……llegando
Eleq´……………………………………………………………….………..……….Ladrón
Etz……………………………………………………………….……de adentro a afuera
Etzil……………………………………………………..………..……apropiarse, adquirir
Ewi……………………………………………………………….………………..……ayer
Ewil ………………………………………………………………………..……esconder
Ex …………………………………………………………………………..……salió, salir
Exiqit…………………………………………………………………….……..……sacado
E'li'l…………………………………………………………………………...……llegando
Echb´…………………………………………………………………………..……Cuerda Echb’i………………………………………………..……........Instrumento para
medir Eleq………………………………………………………………………..…….......Ladrón
Elik’a'n……………………………………………………………..….…Ser discriminado
Elq’i’n…………………………………………………..…………………………….Quitar Elnaj………………………………………………………………………..……...…Olvido
Elnikyq’iq’………………………………………………………Aire que viene de oriente Elsal………………………………..……Persona que da el último toque a una cosa
Esb’il…………………….……Instrumento
delgado que sirve para terminar un tejido
E’win ………………………………...……………………………………..……escondido
Elul………….……………………………………………………………………..……vino
Ewanxinx…….……………………………………………………..……misteriosamente Ewanx…………….………………………………………………………..……misterioso
Etzqeku……………...………………………………………………………..……reciente Etzb´il………………….……………………………………………………..……herencia Etzil……………………….…………………………………………………..……apropiar
Elchi……………………….………………………………………………..……quien dice Elqieq´etzun…………………………………………………………………..……quienes
son Eyeqé…………………………………….…………………………………..……ellos son Exni……………………………………...…………………………………..……salió
etza Eul………………………………………………..………………………..……saliste
I i
Ich’___________________________________________________________ratón
Ich____________________________________________________________chile
Iqil__________________________________________________________cargar
Ipyol_________________________________________________________verbo
Ix____________________________________________________________elote
Itz’____________________________________________________________vivo
Ilxixtij_____________________________________________________importante
Ichil__________________________________________________nadar,
bañarse
Ichilte_______________________________________________________nadarlo
Ikx___________________________________________________también,
así es
Iky’sal______________________________________________________celebrar
Itb’ilal______________________________________________________fotografía
Ilb’ilchew__________________________________________________telescopio
Itzeb’________________________________________________________drama
Ichin_______________________________________________________
hombre
Iq’intza________________________________________________________trae
Ikqine_______________________________________________________así
soy
Ichb’il________________________________________________________piscina
In b’en________________________________________________
esta caminado
Iq’intza______________________________________________________
cárgalo
Itzaj__________________________________________________________hierva
Iqb’il_________________________________________________________cargar
Iqtz__________________________________________________________carga
Ilil__________________________________________________________regañar
Ik’u____________________________________________________________asi
Ib’ilal_______________________________________________________estaturaIchilte_______________________________________________________nadarloIjaj__________________________________________________________semillaIk’al__________________________________________________descubrimientoIk’al____________________________________________________despreciar
Ik’al__________________________________________________________
pasar
Ikx ___________________________________________________también,
así es
Ik’ysal_____________________________________________________
celebrar
Ilb’il _________________________________________________________figurín
Ilb’ilal ________________________________________________
fotografía – foto
Ilb’itechew_________________________________________________telescopio
Iltzeb’_______________________________________________________
drama
Iltzeb’il____________________________________________________dramatizar
Inup__________________________________________________________ceiba
Ipalanmi___________________________________________________adrenalina
Ipb’ilamno_________________________________________________anfetamina
Ipwa’l_______________________________________________energía
potencial
Ipyolin______________________________________________________
verbal
Iqaliqatz_____________________________________________________maletín
Iqatzb’il______________________________________________________camión
Iqatz___________________________________________________carga,
maleta
Iqb’il________________________________________________________mochila
Iqb’iltx’otx___________________________________________________carretilla
Iqyab’____________________________________________________ambulancia
Isq’ul_____________________________________________
cargar en la cabeza
Itz’jil_________________________________________________________nacio
Itzajil______________________________________________________herbívoro
Ixilte_____________________________________________________desgranarlo
Iyajb’il___________________________________________________cromosoma
J j
Junxtwitz
_____________________________________________Figura simétrica
Junxajlal________________________________________
Ecuación (matemática)
Junxinix___________________________________________________
Analogía
Junxlab´il,
sji´j_______________________________________________ Uniforme
Jutzb´e____________________________________________________Laberinto
Juq´ij________________________________________________________
Lupa
Jupja_____________________________________________________Cerradura
Junxyol___________________________________________________Mono
logia
Junxq´ajt______________________________________________________Rima
Jutzl,
jutzx__________________________________________________ Fugarse
Juxan,
jux______________________________________________________Rio
Juchmob´il
_______________________________________________Instituciones
Jak’al______________________________________
Abrir la boca por algún dolor
Jalap
________________________________________________________Jalapa
Jaqtamiol
_____________________________________________ Silaba carrada
Jaq’anb’il
____________________________________________ Puesto de salud
Jaq’anil
_____________________________________________________Hospital
Jaqb’ila
_______________________________________________________ Grifo
Jaqb’itxa’n
_________________________________________ Descongestionante
Jaqtzi
_________________________________________________ Vocalización
Jaqtzi´yil
__________________________________________________ Vocalizar
Jaqul,
jpul ____________________________________________Afilar,
Raspar
Jasb’ib’il_________________________________________________Audífonos
Jasech
__________________________________________________ Disquetera
Jasil,
jsol ___________________________________________ Pelar con cuchillo
Jasis
_____________________________________________________ Aerolínea
Jat,aj___________________________________________________
Donde esta
Jatx’olte
_________________________________________________ Donde esta
Jatx’bil
_______________________________________Instrumento para tapiscar
Jatx’olte
______________________________________________________Tapita
Jatxkup
___________________________________________________ Zoológico
Junzan,
jatze’ _________________________________________ Matazano (fruta)
Jatzsuýb’il
_____________________________________________ Destornillador
Juk’ux
________________________________________________________ Imán
Jul __________________________________________________________
Hoyo
Julil
__________________________________________________ Arder bastante
Julil
________________________________________________________ Chupar
Jumil
_______________________________________________________ Tuerca
Jul
Kab’ ___________________________________________________ Caramelo
Junwix
_____________________________________________________ Un gato
Junwix
________________________________________________Improvisación
Junelni
____________________________________________________ Uniforme
Junelnikab’yol
___________________________________ Bilingüismo equilibrado
JuniKy’qlel
_________________________________________ Equidad de genero
Junky’qten
____________________________________________ Equidad social
Junintib’
__________________________________________________ Conjuntivo
Junitx’
____________________________________________________ Unicelular
Junka
_______________________________________________________ Entero Junlaj
________________________________________________________ Once
Junmtx’
____________________________________________________ Ochenta
Junpaqx
__________________________________________________ Habilidad
Junsa,mojbil
_________________________________________________ Asicion
Juntajlal
___________________________________________________ Monomio
K k
Kab’________________________________________________________Miel
Kab´laji´n_________________________________________________Duodécimo
Kab´q´ajtzi_________________________________________________
Diptongo
Kab´witz____________________________________________________
Diorama
Kajalmub´__________________________________________________ Quintal
Kaq´ij_______________________________________________________
martes
Katz______________________________________________________Pescadito
Kawil_____________________________________________________Aconsejar
Kaxmolaq__________________________________________________Camillas
Ka´yb´il____________________________________________________Televisor
Ka´yil____________________________________________________
Espectador
Kayixpo´tzil___________________________________________________Árbitro
Kb´elex_______________________________________________________Echar
Kim,
kyim____________________________________________________ Muere
Kix________________________________________________________
Pescado
Kjo´n_________________________________________________________
Milpa
Kjolte________________________________________________________Ararlo
Klab´_________________________________________________________Callo
Klawx________________________________________________________
Clavo
Klob´j________________________________________________________
Güipil
Knolte______________________________________________________
Imitarlo
Kolin____________________________________________________Abandonado
Ko´pb´il______________________________________Destornillador,
desarmador
Ko´pilte________________________________________________Desenredarlo
Kob´alz____________________________________________________
Cobalto
Koj´b´il__________________________________________________
Comunidad
Kok_________________________________________________________Coco
Kok´jel_______________________________________________Bien
molido, fino
Kolx_______________________________________________________Repollo
Kololon___________________________________________Ciguanaba
(leyenda)
Kolq´ij________________________________________________________Hora
Kolpaj______________________________________________________
Zafarse
Kow__________________________________________________________
cero
Koxil_________________________________________________________Cojear
Ku´k_________________________________________________________Ardilla
Ku´tzil________________________________________________________Bajar
Ku´xun______________________________________________________
Joven
Kub´el______________________________________________________
Envase
Kutwexj___________________________________________________Calzoneta
Kuxb´al_____________________________________________________Acostar
Kutzaja______________________________________________________Venga
Kuwsb´il______________________________________________________Muro
Kuxb´aj______________________________________________________Pierna
Kuwxix_______________________________________________________Recio
Kuwsa´an_____________________________________________________Mural
Kuw_____________________________________________________Solido
recto
Kutxb´il__________________________________________________
cubrecama
K’ k’
K’a----------------------------------------------------------------------------------------amargo
K’aj-------------------------------------------------------------------------------------------sed
K’ajol-------------------------------------------------------------------------------
Hijo varón
K’alb’il---------------------------------------------------------------------------------
pañuelo
K’alk’itz-------------------------------------------------------------------------------
cinturón
K’ali-----------------------------------------------------------------------------------
maldecir
K’alq’e’n-----------------------------------------------------------------------------
borracho
K’wal---------------------------------------------------------------------------------------
niño
K’am--------------------------------------------------------------------------------aceptando
K’amanq’b’il-------------------------------------------------------------------
Homeostasis
K’amiyaj----------------------------------------------------------------------
angiospermas
K’amol-------------------------------------------------------------------------------destinario
K’amsab’il tipan-----------------------------------------------------------------------bobina
K’amtqanil------------------------------------------------------------------------------beeper
k’amxnaq’tzb’il-------------------------------------------------------------------capacitación
K’ansil--------------------------------------------------------------------------------
alumbrar
K’antil------------------------------------------------------------------------------------
arder
K’ansil-----------------------------------------------------------------------------hacer
brillar
K’antzb’il--------------------------------------------------------------------------------fosforo
K’apin-----------------------------------------------------------------------
dolor de cabeza
K’as--------------------------------------------------------------------------------------
deuda
K’asil-----------------------------------------------------------------------------------estimula
K’asol-------------------------------------------------------------------------------pedir
fiado
K’ayil------------------------------------------------------------------------------------
vender
k’ayuj------------------------------------------------------------------------
edición impresa
k’a’chilte---------------------------------------------------------------------------
alimentarlo
k’a’il b’ix
loq’il---------------------------------------------------------------------
marchante
k’inkaq------------------------------------------------------------------------------------
rayo
k’ib’elen-------------------------------------------------------------------------
accidentado
k’wil-----------------------------------------------------------------------------------------
olla
k’isil----------------------------------------------------------------------------------
despertar
k’itzb’aj---------------------------------------------------------------------------------
cintura
k’laj----------------------------------------------------------------------------------------
tercio
k’oj-----------------------------------------------------------------------------------------grupo
k’oj-------------------------------------------------------------------------------------
mascara
k’ol----------------------------------------------------------------------------
roble/agachado
k’o’l---------------------------------------------------------------------------------------
gatear
k’opin--------------------------------------------------------------------------------
encendido
k’otzli-----------------------------------------------------------------------------------
quietud
k’oxil--------------------------------------------------------------------------
macro currículo
k’ox----------------------------------------------------------------------------------------
Bacín
k’ub’b’il----------------------------------------------------------------------------------
armario
k’ub’ech---------------------------------------------------------------------------------
florero
k’ub’ib’il---------------------------------------------------------------------------videocasete
k’ub’il----------------------------------------------------------------------------------deposito
k’ub’uj------------------------------------------------------------------------------------
folder
k’ul-------------------------------------------------------------------------------------montaña
k’ulb’il
pwaq----------------------------------------------------------------------------
banco
k’ulb’il
yol-------------------------------------------------------------comunidad
lingüística
Ky ky
Kyaj-------------------------------------------------------------------------------------
Cuatro
Kyaj---------------------------------------------------------------------------------
Quedarse
Kyaj jilj-------------------------------------------------------------------------Quedarse
por
Kyajkaj-------------------------------------------------------------------De
cuatro en cuatro
Kyajlaj----------------------------------------------------------------------------------Catorce
Kyajlajaj-------------------------------------------------------------De
catorce en catorce
Kyaj
lewe.---------------------------------------------------------------Dejar
entreabierto
Kyaj
le’win--------------------------------------------------------------Dejar
entrecerrado
Kyajlojetxaka.---------------------------------------Desde
hace Cuatro o catorce días.
Kyajloje.-------------------------------------------------------
Hace cuatro o catorce días
Kyan---------------------------------------------------------------------------------Calambre
Kyaq-------------------------------------------------------------------------------fiebre;
calor
Kyaqil------------------------------------------------------------------------------------Todos
Kyaqk’u-------------------------------------------------------------.
Nacido (enfermedad)
Kyaqmaqmaj---------------------------------------------------------
Que apenas puede
Kyaqnab’-----------------------------------------------------------------------------Temblor
Kyaqxaq--------------------------------------------------------------------Piedra
colorada
Kyaqxin-----------------------------------------------------------Araña
de abdomen rojo
Kyaq’---------------------------------------------------------------------------------Guayaba.
Kya’--------------------------------------------------------------------------Piedra
de moler
Kya’j----------------------------------------------------------------------------------------Cielo
Kya’winaq---------------------------------------------------------------------------Cuarenta
Kye.-------------------------------------------------------------------------------
Su, de ellos
Kyel.------------------------------------------------------------------------------------
Miguel.
Kyewjil.---------------------------------------------------
Titiritar, temblar de frío o miedo
Kyexa-----------------------------------------------------------------------------------Salgan
Kyeya-------------------------------------------------------------------------Su,
de ustedes
Kye’yix--------------------------------------------------------------Bonito,
lindo, precioso
Kyil-------------------------------------------------------------Vieron,
miraron, observaron
Kyim------------------------------------------------------------------------------------
Morirse
Kyimil-------------------------------------------------------------------------------------
Morir
Kyimna---------------------------------------------------------------------------------
Muerto
Kyuw,------------------------------------------------------------------------------Fuerte,
duro
Kyi
wi’------------------------------------------------------------Cuerudo, duro de
cocerse
Kyja’taq
-------------------------------------------------------------------Veníamos
para acá
Kyja’tzan
tten---------------------------------------------------------------Así es; así
está
Kyja’x-----------------------------------------------------------------------------;
igualmente
Kyoq,
----------------------------------------------------------------------------
Relámpago
Kyoxil---------------------------------------------------------------------------Los
tres ellos
Kyoxila----------------------------------------------------------------------Ustedes
los tres
Kyqa’---------------------------------------------------------------------------Agua
caliente
Kyq’iq’-----------------------------------------------------------------------------
Aire viento
Kyu’n---------------------------------------------------------------------------------
Por ellos
Kyu’na---------------------------------------------------------------------------Por
ustedes
Kyqab’il----------------------------------------------------------------------------------Termo
Kyuwsab’il-----------------------------------------------------------------------------Énfasis
Kyxol--------------------------------------------------------------------------------------
entre
Kyxol anq’ib’il-------------------------------------------------------------
interculturalidad
Kyuwchiky’tze------------------------------------------------------------------------
caucho
Ky´ ky’
Ky´eq:----------------------------------------------------------------------------------------------Pulga
Ky´ej------------------------------------------------------------------------------Perezoso/Haragán
Ky´ej-------------------------------------------------------------------------------------------------Pinol
Ky´ajaj-------------------------------------------------------------------------------------Pita/Cuerda
Ky´aqil-------------------------------------------------------------------------------------Quitar
pulga
Ky’mex-------------------------------------------------------------------------------------------muerte
Ky’ixk’aj---------------------------------------------------------------------------------------------dolor
Ky’xj------------------------------------------------------------------------------------------------golpe
Ky’ixb’ni’------------------------------------------------------------------------------------------herida
Ky’iwlal-----------------------------------------------------------------------------------------bendecir
Ky’itzb’aj------------------------------------------------------------------------------------------cincho
Ky’isjil------------------------------------------------------------------------------------------aguantar
Ky’ixamil------------------------------------------------------------------------------------estornudar
çKy’ijiky’-------------------------------------------------------------------------------árbol
de amate
Ky’aqpu’n--------------------------------------------------------------------------------------tildando
Ky’ijaj-----------------------------------------------------------------------------------------cordel
Ky’aj
kab’---------------------------------------------------------------------------------------azúcar
Ky’a’maj---------------------------------------------------------------------------------------malacate
Ky’a’l------------------------------------------------------------------------------------desear
un mal
Ky’a’j-------------------------------------------------------------------------------------------amante
Ky’el----------------------------------------------------------------------------------------maíz
tierno
ky’ixk’oj------------------------------------------------------------------------------------------picante
ky’inb’il----------------------------------------------------------------------------------------campana
ky’inin kayb’il
anb’il-------------------------------------------------------------------------------reloj
L l
Lob’j-------------------------------------------------------------------------------------------------Fruta
Lmet-----------------------------------------------------------------------------------------------botella
Laq---------------------------------------------------------------------------------------------------plato
Loq’-------------------------------------------------------------------------------------------------barro
Lanch--------------------------------------------------------------------------------------------naranja
Leq’------------------------------------------------------------------------------------------------ladrón
La’------------------------------------------------------------------------------------------chichicaste
Lipil-------------------------------------------------------------------------------------------------volar
La’j-----------------------------------------------------------------------------------------------cuento
Lab’----------------------------------------------------------------------------------------------espanto
Lulil------------------------------------------------------------------------------------------------mover
Loq’b’il-----------------------------------------------------------------------------------------canasto
Laqni--------------------------------------------------------------------------------------------------roto
Laq’b’il-------------------------------------------------------------------------------------pegamento
Laj-----------------------------------------------------------------------------------------------------diez
Lan-------------------------------------------------------------------------------------------------gordo
Lalj-----------------------------------------------------------------------------------------------amargo
Lajk’al---------------------------------------------------------------------------------------doscientos
Lepex--------------------------------------------------------------------------------------------vamos
Lab’aj-------------------------------------------------------------------------------------------culebra
Lab’il-------------------------------------------------------------------------------------------alarmar
Lab’til-------------------------------------------------------------------------------------------prodigio
Lab’t--------------------------------------------------------------------------------------------molestar
Lab’tzal----------------------------------------------------------------------------------------espantar
Lach’pil------------------------------------------------------------------------------pasar
encima de
Lajb’ib’itz----------------------------------------------------------------------------------conferencia
Lajel------------------------------------------------------------------------------------------------arrear
Lajet-----------------------------------------------------------------------------------------comenzar
Lajol------------------------------------------------------------------------------------------perseguir
Lajol
us-----------------------------------------------------------------------------------------cigarra
Lajsqit---------------------------------------------------------------------------------------centímetro
Lak’-------------------------------------------------------------------------------------------pegajoso
Lak’b’ab’il-----------------------------------------------------------------------------------------goma
Lak’b’iyol----------------------------------------------------------------------------------grabadora
Lak’et
yol----------------------------------------------------------------------------------------grabar
Lak’ol-----------------------------------------------------------------------------------lavar
nixtamal
Lak’totx’-----------------------------------------------------------------------------------calcomanía
Lak’tx’otx’---------------------------------------------------------------------------------------barro
Lameb’alani----------------------------------------------------------------------------------persiana
Lamet----------------------------------------------------------------------------------------encerrar
Limol--------------------------------------------------------------------------------------------empujar
Lamolte-----------------------------------------------------------------------------------------hundirlo
Lapeb’il--------------------------------------------------------------------------------------------seguir
Laq’b’al------------------------------------------------------------------------------------------separar
Laq’b’anxa--------------------------------------------------------------------------------------aléjelo
Laq’chiche’w----------------------------------------------------------------------------------Saturno
Laq’e’-------------------------------------------------------------------------------------------avanzar
Laq’ol----------------------------------------------------------------------------------------comparar
Laqil-------------------------------------------------------------------------------------------reventar
Laqiltx’otx’---------------------------------------------------------------------------------------tractor
Laqwitz---------------------------------------------------------------------------------------erupción
Las-------------------------------------------------------------------------------------------francisco
Lat’in---------------------------------------------------------------------------------------------llorar
La’jel--------------------------------------------------------------------------------------------bromear
Le’l----------------------------------------------------------------------------------------------rascarlo
Lib’aj-----------------------------------------------------------------------------------------------nuera
Lim---------------------------------------------------------------------------------------------------lima
Lit------------------------------------------------------------------------------------------------------litro
Liy------------------------------------------------------------------------------------------------María
Lo’lte--------------------------------------------------------------------------------------------comerlo
Loq’------------------------------------------------------------------------------------------------adobe
Loqan------------------------------------------------------------------------------------------hirviendo
Luch----------------------------------------------------------------------------------------------Pedro
Lux---------------------------------------------------------------------------------------------------pito
M m
Majx……………………………………………………………………siempre,
así mismo
Maj…………………………………………………………………………Zacate,
rastrojo
Makan……………………………………………………………………….……….Mango
Malb`il………………………………………………………….….Medida,
apostar, pesa
Mak
`ox…………………………………………………………………………………Bote
Malil………………………………………………………………………..…….Hinchazón
Mamb`aj………………………………………………………………..……………..Papa
Manal………………………………………………………………..……..……..Tonelada
Malni………………………………………………………………………….…..Hinchado
Malo`n………………………………………………………………………………Medido
Malon………………………………………………………………………….......Midiendo
Mamb`il…………………………………………………………………………Padrastro
Makol……………………………………………………………………………….Tocar
Mankb`il……………………………………………………………………..………Ultimo
Mans…………………………………………………………………………...……Manso
Maqtz`ul…………………………………………………………………………….Doblar
Masat……………………………………………………………………………...Venado
Matzb`il……………………………………………………………………………...Tijera
Matzjti`j…………………………………………………………………………….…Piña
Max………………………………………………………………………………..…Mono
May…………………………………………………………………………..Hace
un rato
Ma`q`ajtzi………………………………………………………………….…..Vocal
larga
Ma`sqit………………………………………………………………………Guion
mayor
Mejeb`il……………………………………………………………………………Casarse
Meb`ayil……………………………………..………........Adoptarse
a alguien huérfano
Mejil…………………………………………………………………………….Arrodillarse
Mejlin……………………………………………………………………………Arrodillado
Melj……………………………………………………………………………Preocuparse
Meltz`il……………………………………………………………….…………….Devolver
Meltz`ul
…………………………………………………………………………….Voltear
Mercur…………………………………………………………………..…………Mercurio
Me`x ………………………………………………………………...……………….Rubio
Mi`amli. ……………………………………………………………………….….Ocupado
Mich ………………………………………………………………………....Palo de pito
Mijajech ………………………………………………………………………..……Vara
Misb`il …………………………………………………………………….……….Escoba
Misol ………………………………………………………………………..………Barrer
Mix
tu`n ………………………………………………………………….………...Jamás
Mixa`lx ……………………………………………………………………Nadie ninguno
Mixininj ………………………………………………………………..………De repente
Mixti`x ………………………………………………………………………………Nada
Mixb`il …………………………………………………………………..…………..Pacha
Mlaj…………………………………………………………………………..………..Costa
Mlayx ………………………………………………………………..……Nunca jamás
Meb`a
ichan……………………………………………………………..………….Viudo
Mlol……………………………………………………………………..……………Pesar
Moch`il………………………………………………………………………………Arrugar
Mojb`ab`il……………………………………………………………………………Integral
Mojb`il…………………………………………………………………………Cooperación
Mojtz`ib`……………………………………………………………………Letra
de molde
Moch………………………………………………………Ganado
que no tiene cuernos
N n
Najsal, xq’uchil…………………
Najsalte………………………….
Najsam………………………….
Najsama…………………………
Najsb´il nab´il…………………..
Najsil……………………………..
Najsimil, el naj………………….
Najtnam………………………….
Nak´b´il………………………….
Nak´b´il,
numb´il, txub´txaj……
Nake´,
nalke……………………
Nakeb´il,
nakeyil……………….
Nakl………………………………
Naknab´………………………….
Nal,
nal, kúlil, na´lqajaw………..
Nan, txub´aj…………………….
Nantz…………………………….
Napitzaj…………………………..
Napx……………………………..
Naq´et…………………………….
Naq´l, naq´le, naq´et……………..
Naqa´, naqayin, naqa´yin,………. nqaku……………………………….
Naqch
xnaq´tzb´il………………
Natob`…………………………….
Na´l……………………………….
Na´lte……………………………….
Na´ltqanil…………………………
Na´ltqaniltzan…………………..
Na´ltx´otx´……………………….
Na´n……………………………..
Nchi`j, najchi´j, ch´ubil………….
Nej xnaq´tzb´il…………………..
Nej yol……………………………
Neja , yonkuya………………….
Nejchiky´b´il…………………….
Nejelb´il………………………….
Nejenel………………………….
Nejene…………………………..
Nejenel ka´yb´il…………………
Nejenel, q´amal b´e…………….
Nejkolxnaq´tz……………………
Nejil , nejne……………………..
Nejnel, nejsab´itz……………….
Nejpanitx´……………………….
Nejqanal………………………….
Nejtil……………………………..
Nek´uxb´il……………………….
Nel………………………………..
Nenil………………………………
Neptun……………………………
|
……………………………………………Borrar, gastar
…………………………………………………..Borrarlo
………………………………………………….Disculpe
……………………………………………………Perdón
……………………………………………………..Droga
……………………………………………..Desaparecer
……………………………………………………Olvidar
……………………………………………………..Patria
…………………………………………………Disciplina
………………………………………………………..Paz
………………………………………………Doblegarse
…………………………………………Auto evaluación
…………………………………………..Estarse en
paz
…………………………………………...Concentración
…………………………………………………….Adorar
……………………………..……….Mandrón,
madroño
……………………………………………….Hernández
……………………………………………………Bróculi
……………………………………………………...Nabo
…………………………………………………….Hábito
………………………………………………..Adaptarse
………………………………………………………Cerca, ……………………………………………………cercano
…………………………………Educación a
distancia
…………………………………………………….Botón
………………………………………presentir,
adivinar
………………………………………………Recordarlo
…………………………………………………..Historia
……………………………………………..Historicidad
…………………………………………………….Clima
……………………………………Adivinas,
recuerdas
………………………………………………….Mañana
……………………………………Educación
primaria
………………………………….....Lengua y
sociedad
…………………………………………………..Espere
……………………………………………….Hipotético
………………………………………………..Dirección
………………………………………Director,
dirigente
………………………………………………….Maestro
……………………………………..Director de
escena
………………………………………………….Director
…………………………………………...Nivel
primario
……………………………………………..Adelante va
……………………………………………..Adelantarse
………………………………………………….Profase
………………………………………………..Hipótesis
…………………………………………………….Previo
…………………………………………………Hachuela
……………………………………………..Estar,
pasar
…………………………………………Cautelar,
cuidar
………………………………Neptuno (como
planeta)
|
O o
Oj………………………………………………………………….………
Aguacate
Ojqel……………………………………………………………..….……..
Agilidad.
Ojetxchup………………………………………………………..……
Marsupiales.
Ojexma………………………………………………………..…………..
Primates.
Ojlab’l…………………………………………………………..…….
Lejos, Lejano.
Ojlab’il……………………………………………………………………….
Parque.
Ojlal………………………………………………………………………..
Descanso.
Ojqeb’il……………………………………………………………………..
Velocidad.
Ojqel
Ch’intl……………………………………………………….……… Velocidad.
Ojtxax………………………………………………………………….……..
Antiguo.
Ojtxi
kolambíl……………………………………………………………. Era Arcaica.
Ojtzqi’l……………………………………………………………….............
Conocer.
Ojtzqilte……………………………………………………….……………
Conocerlo.
Okb’il…………………………………………………………..
Carrera (de profesión)
Oklenj…………………………………………………………….……………
Derecho.
Okna
kyq’iq’………………………………………….… Aire que viene del poniente.
Okni……………………………………………………………………………
Poniente.
Okpin
………………………………………………………….…………………. Entrar.
Oksil…………………………………………………………….………………….
Usar.
Okslabíl…………………………………………………………………………
Religión.
Okslal………………………………………………………………………………
Creer.
Oktz’aqiltal……………………………………………………………….....
Concepción.
Olajk’al………………………………………………………………………
Trescientos.
Omutx’………………………………………………………..……………
Cuatrocientos
Onb’il
…………………………………………………………………..………….. Ayuda.
Onil…………………………………………………………………………………
Ayudar.
Onil
Ajq’an…………………………………………………………………….. Enfermera.
Onil
ajq’anal………………………………………………………………..…… Asistente.
Onilte………………………………………………………………….………
Ayudarlo.
Oq’il………………………………………………………………………..………
Lloró.
Oqil…………………………………………………………………………….……
Huir.
Oqelan………………………………………………………………………….
Carrera.
Oq’il………………………………………………………………………………
Llorón.
Oqe’lantza………………………………………………………..…………..
Alcáncelo.
Oqxe’nil…………………………………………………………….……..
Encomendar.
Oqxenj………………………………………………………………………
Encomienda.
Otaq…………………………………………………………………………….….
Había.
Otx’il………………………………………………………………………………….Sellar.
Owt………………………………………………………………………….……
Hubiera.
Oxb’utx’………………………………………………………………………...
Triángulo.
Oxchistib’………………………………………………………………..………..
Cúbico.
Oxe……………………………………………………………………………….….
Tres.
Oxoxchaq…………………………………………………..……………..
De tres en tres.
Oxj…………………………………………………………………….
Dentro de tres día.
Oxeje……………………………………………………………………..
Hace tres días.
Oxk’al……………………………………………………………………………
Cerebro.
Oxlajchaq……………………………………………………………..
De trece en trece.
Oxlaj…………………………………………………………………..……………
Trece.
Oxq’ajtzi’……………………………………………………………………….
Triptongo.
Oxq’ij……………………………………………………………...……………
Miércoles.
Oxtam
yol…………………………………………………………………….……. Trisíla
P p
patz__________________________________________________________pato
Pakab´_______________________________________________________poema
Pich_________________________________________________________pajaro
Petz ________________________________________________________tortuga
Pop__________________________________________________________petate
Pakil
______________________________________________________mariposa
Poq´ilte
_____________________________________________________desatar
Pa´x__________________________________________________________roto
Pen
__________________________________________________________ patio
Pon
__________________________________________________________llego
Paxil_____________________________________________________Guatemala
Pulj
______________________________________________________se rego
Purín
______________________________________________________ volando
Peq´ni
____________________________________________________ aplastado
pakẍ _______________________________________________________
pacaya
pich´elqe
______________________________________________________cazar
Paẍ
________________________________________________________Pascual
Pwoq_______________________________________________________centavo
Palke_______________________________________________________
separar
Pex
______________________________________________________ barranco
Peq´il
________________________________________________________pegar
Pilni
______________________________________________________ quebrado
Q q
Qo´l
…………………………………………………………………………………… regar
Qinun ………………………………………………………………………………… Rico.
Qewli
………………………………………………………………...………………Abierto
Qale
…………………………………………………………………………………..Tarde
Qxopin
………………………………………………………………………………Oscuro
Qinil
……………………………………………………………………………………. Ver.
Qesil
…………………………………………………………………………..Cortar carne
Qulbaj ………………………………………………………………………………. Cuello
Qa ………………………………………………………………………………………Niño
Qeye ………………………………………………………………..………………Nuestro
Qen ………………………………………………………………………………... Banano
Qiniqul ……………………………………………………………….……………….
Jirafa
Qininin ………………………………………………………………..………….
Agarrado
Qipumal …………………………………………………………………………… Fuerza.
Qusin …………………………………………………………………………………Vapor
Qus ………………………………………………………………………….….. Quemado
Qyol
……………………………………………………………………………….. Palabra
Qanb´en ……………………………………………………………………………. huella
Qutz´jni
…………………………………………………………………….........golpeado
Qamb´en ………………………………………………………………………. maldición.
Qb´inchb´en
………………………………………………………..lo que hemos hecho
Qaninxa………………………………………………………………………..
Pregúntale
Qinel
………………………………………………………………………………….Estirar
Qamb´aj
………………………………………………………………………………..Pies
Qun
……………………………………………………………………………..lo hicimos.
Qpa…………………………………………………………………..………
Nuestra reja.
Qo´
…………………………………………………………………………………..vamos
Qaq.
….…………………………………………………………………………………Seis
Qwa
……………………………………………………………………... Nuestra Comida
Qtz´ilil
……………………………………….………………………… Nuestra sociedad.
Qxpelbin………………………………………………………
Rechazo de nuestra leña.
Qtz´is
……………………………………………………………………..Nuestra basura
Qchuj……………………………………………………………….……Nuestra
temascal
Qloqin
……………………………………………………………………Nuestra compra.
Qaq
……………………………………………………………………………………. Seis
Quq
…………………………………………………………………………………... Polvo
Qajaw
…………………………………………………………………………………..Dios
Qya
…………………………………………………………………………………... Mujer
Qesi´il
……………………………………………………………………………..… Cortar
Qo´
……………………………………………………………………………...……vamos
Qol……………………………………………………………………………………
Regar
Qoxnaqtz´an
…………………………………………………………………Aprendemos
Qkayinx
……………………………………………………………………………miremos
Qqonx
……………………………………………………………………………Démosle
Qkwil
………………………………………………………………………... Nuestra olla
Qnan
……………………………………………………………………………...…. Sentir
Qmanxe
……………………………………………………………………..se lo diremos
Qonkuxa
………………………………………………………………………….. Échale
Qxu…………………………………………………………………..……..
Nuestra mamá
Qo
ujin…………………………………………………………………………….. Leemos
Qo
yolin…………………………………………………………………………. Hablamos
Qb´inchankux
………………………………………………………………… Hocémoslo
Qaninx
……………………………………………………………………… Preguntemos
Qoninx
………………………………………………………………..……… Ayudémoslo
Q` q`
Q´eq
…………………………………………………………………………………. Negro
Q´AN
……………………………………………………………………………….Amarillo
Q´olb´en….……………………………………………….……Hoja
para envolver tamal
Q´ajtzi
………………………………………………………………………………… vocal
Q´ij
………………………………………………………………………………………. sol
Q´el………………………………………………………..………………………
inclinado
Q´Il………………………………………………………………………………..
perezoso
Q´oq
…………………………………………………………………………………...ayote
Q´in ……………………………………………………………………………...………Hilo
Q´aq …………………………………………………………………………………. fuego
Q´uq ……………………………………………………………………………….. Quetzal
Q´eq´ ………………………………………………………………………………… jabón
Q´olte …………………………………………………………………………………Regar
Q´Ol
…………………………………………………………………………… Trementina
Q´amb´il
…………………………………………………………………………Remedio
Q´alte
……………………………………………………………………….Buenas tardes
Q´inun
………………………………………………………………………………...Fruta.
Q´ilb´ilal
………………………………………………………………………….Fotografía
Q´ulil
…………………………………………………………………………… Iba Venir
Q´a
……………………………………………………………………………………..Niño
Q´ajtz´al
………………………………………………………………………………Tocar
Q´anil
……………………………………………………………………………Curandero
Q´anil
b´e…………………………………………………………………………. Pide vía
Q´asb´aq´
…………………………………………………………………………Carbón
Q´wa
……………………………………………………………………...Nuestra comida.
Q´uqli………………………………………………………………………………
Sentado
Q´imb´il
………………………………………………………………… Palo para tejer.
Q´umb´il
…………………………………………………................Palangana con agua
Q´olb´el
…………………………………………………………………………… Saludar
Q´olb´en
…………………………………………………………………………… Saludo
Q´olb´epl
…………………………………………………………………………… Visita.
Q´ilj………………………………………………………….………………………
se pelo
Q´ontza.
…………………………………………………………………………... Dámelo
Q´antze´………………………………………………………………………………
Aliso.
Q´iqitz………………………………………………………………………………..
Carga.
Q´i´x´
……………………………………………………………..……..Todavía es joven.
Q´poj………………………………………………………………………………….
Joven
.Q´en
CuxaQ´el ………………………………………………………………… Inclinado
Q´´otj
…………………………………………………………………………………. Masa
Q´oj…………………………………………………………………………………
Guerra
Q´anil ……………………………………………………………………………Preguntar
Q´onkuya
……………………………………………………………………..... Ponlo Allá
R r
Rit ……………………………………………………………………………………Oveja.
Rb´ech
………………………………………………………………………………... rosa
Rewly
………………………………………………………………………………… Roto
Ruq´……………………………………………………………………………………Largo
Ritz´
………………………………………………………………………………Apretado
Rompon………………………………………………………………….…………
Trompo
Rinil
………………………………………………………………..………………Arrancar
Rejil
………………………………………………………………………………… Perejil
Rot …………………………………………………………………………………….Radio
Rum…………………………………………………………………………………... motor
Rumtulin…………………………………………………………………..…….
Motorized.
Raqb´il
…………………………………………………………………Sirve para romper.
Raqintlte
……………………………………………………………………Ya estaba roto
Richil…………………………………………………………………Hacer
bulla con algo
Richni
…………………………………………………..………………………………Roto
Rampo`n…………………………………………………………………………...trompo
Ratz`il………………………………………………………………………………….jactar
Rb`ech…………………………………………………………………………………..rosa
Rejil…………………………………………………………………………………...perejil
Rich`il…………………………………………………………............................…romper
rumtulin……………………………………………………………………….…..motorized
Rum………………………………………………………………………………….motor
Rot`………………………………………..……………………………………………rodio
Ritpaj…………………………………………………………………………….inflamarse
S s
Su´t
……………………………………………………………………………… Servilleta
Sub´l
……………………………………………………………………… Olla para tamal
Sub´´in ………………………………………………………………………………Tamal
Siwil
………………………………………………………………………………. Leñador
Sich´ ………………………………………………………………………………..Cigarro
Sech …………………………………………………………………………………… Cd
Sewli ……………………………………………………………………………….Circulo
Saq…………………………………………………………………………………..
Blanco
Suq´uli
n………………………………………………………………………………..tibio
Sb´ul
……………………………………………………………………………Babosear
Sechil
………………………………………………………………………………..Avispa
Sq´nul …………………………………………………………………………….Enjuagar
Sub´inl …………………………………………………………………… Envolver tamal
Spikb´il ……………………………………………………………………………Ventana
Snik
……………………………………………………………………………… Hormiga
Sen …………………………………………………………………………………. Como
Sikyl …………………………………………………………………….Recoger rechazo
Slew
tz´ib´ …………………………………………………………………………Pizarrón
Skil
……………………………………………………………………... Escudo de armas
Saq´b´In………………………………………………………………………..…tacuatzin
Suq´il
………………………………………………………………………………...Dormir
Skol
……………………………………………………………………………... Recoger
Si´pj …………………………………………………………………………………..Listón
Sip……………………………………………………………………………….
Garra pata
Sjikil ………………………………………………………………………Pegar a un niño
Saseb´
……………………………………………………………………………….Ligado
Ssmol ………………………………………………………………………………Mescla
Saq´chab´l
………………………………………………………………………... Juguete
Sq´ol
…………………………………………………………………………………… Oler
Sipil
…………………………………………………………………………………Repartir
Saqb´´ech…………………………………………………………………….. Flor blanco
Saq´chal
………………………………………………………………………….. Juguete
Slew
uj ……………………………………………………………… Un pedazo de papel
Skalil ……………………………………………………………………………Repasar
Sina´n …………………………………………………………………………… Alacrán
Skolte …………………………………………………………………………… Elegida
Saq
squk…………………………………………………………………… Piojo Blanco
Smel
…………………………………………………………………………..Ingredientes
Sech´ib´il ………………………………………………………………………… Cd Rom
Sanjel
…………………………………………………………………………… Mandado
Sul
…………………………………………………………………………………. Limpiar
Suq´en …………………………………………………………………………….Apasote
Suj………………………………………………………………………………..Palestina
Solil…………………………………………………………………………………...Pelar
Saqk
ab´ …………………………………………………………………………… Tizate
Sasj
……………….………………………………………………………………. No pesa
Saq´ xqulin……………………………………………………………………….. Celeste
Swej………………...……………………………………………………………Cuadrado
Sotz´……………………………...…………………......………………………murciélago
Siqob´´aj......……………………………………………………………………..antebrazo
T t
Tat………………………………………………………………………………………papá
Temb’il…………………………………………………………………………………mesa
Tnum…………………………………………………………………………………pueblo
Tál………………………………………………………………………………………hijo
Talal……………………………………………………………………………………pesor
Taq’…………………………………………………………………………………lengua
Tnimam…………………………………………………………………………presumido
Tajlal………………………………………………………………………………cuentas
Tabaj…………………………………………………………………………………piedra
Til………………………………………………………………………………….culpable
Tunun………………………………………………………………………………la punta
Toq’ni……………………………………………………………………………quebrado
Tanmi………………………………………………………………………………corazón
Tolin………………………………………………………………………………redondo
Toch’ol………………………………………………………………………………cornear
Ti’……………………………………………………………………………………….qué
Tanab’……………………………………………………………………………..hermana
Tajlal……………………………………………………………………………………total
Taqu’n………………………………………………………………………………trabajo
Tix…………………………………………………………………………………chaparro
Techil…………………………………………………………………………………señas
Tij………………………………………………………………………………………ropa
Ticha’q…………………………………………………………………………cualquiera
Tjepl……………………………………………………………………………….tapadera
Tich…………………………………………………………………………………comida
Tibaj……………………………………………………………………………………arriba
Tmana…………………………………………………………………………………papa
Toj……………………………………………………………………………………adentro
Tiq’bila……………………………………………………………………………intocable
Tilb’ilal……………………………………………………………………………….rostro
Tn’a…………………………………………………………………………………mashan
Tjpaj…………………………………………………………………………………amante
Tja…………………………………………………………………………………su casa
Tjy…………………………………………………………………………………….suegro
Tb’alok………………………………………………………………………………cuñado
Tnimal………………………………………………………………………………mayoría
Tniman……………………………………………………………………………superior
Tnejil…………………………………………………………………………………primero
Twitz………………………………………………………………………………………ojo
Tkuj………………………………………………………………………………estomago
Tniky……………………………………………………………………………..dar cuenta
Txilen………………………………………………………………………………vas a ir
Tukil…………………………………………………………………………….compañero
Tz’ajtz…………………………………………………………………………………traer
Tk’wala…………………………………………………………………………………hijo
Tb’an…………………………………………………………………………….…....bueno
Tb’itz…………………………………………………………………………………..canto
Tkub’…………………………………………………………………………………..poner
T´ t´
Tb’anil_______________________________________________________
bonito
T’iw
________________________________________________________ águila
T’aqil
______________________________________________________ romper
T’ak ________________________________________________________
punto
T’al
___________________________________________________ jugo, caldo
T’umel
_______________________________________________________razón
T’ikpul_______________________________________________________
saltar
T’k’a
_______________________________________________________ cacho
T’allanch
_____________________________________________ jugo de naranja
Téb’
________________________________________________________ ojado
T’ujiltx’ot
________________________________________________ testamento
T’oq’
_____________________________________________________ gordo
T’uxil
______________________________________________________ cortar
T’otx’
_____________________________________________________ terrón
T’b’el
_________________________________________________ guardiero
T’inun
_____________________________________________________ trueno
T’uch’ ___________________________________________________
punteado
T’oqil _______________________________________________________ loro
T’ak’ni ___________________________________________________lastimado
TX tx
|
Txachej…………………………………………………………………estiércol
/ abono
Txuk҆ʼuʼj eky…………………………………………………………… matriz de gallina
Txukʼuʼj………………………………………………………………………………
matriz
Txutil…………………………………………………………………………………gatear
Txuqan………………………………………………………………………………comer
Txunxaq…………………………………………………………………… piedra
de cal
Txun……………………………………………………………………………………..cal
Txubʼaj……………………………………………………………………… madre/
mama
Txuk…………………………………………………………………………directamente
Txtokal chenaqʼ……………………………………………………………
sostén de frijol
Txqlin………………………………………………………………………………intestino
Txqetil………………………………………………………………………estar
sediento
Txqetleʼn………………………………………………………………………………
sed
Txqantl…………………………………………………………………………… otro
tanto
Txqan………………………………………………………………………………unos
/as
Txoʼwtzibʼaj…………………………………………………………………………..
labios
txoʼw…………………………………………………………………………………….forro
Txoʼw……………………………………………………………………………..chamarra
Txoʼm……………………………………………………………………………camarón
Txoʼlikx………………………………………………………………………….
intercalado
Txoʼl…………………………………………………………………………………….
asar
Txoʼl………………………………………………………………………………….
tortear
Txoʼj…………………………………………………………………………..decaimiento
Txoqtxuq…………………………………………………………………………cenzontle
Txolq’ij……………………………………………………………………………calendario
Txolil…………………………………………………………………………………razón
Txoleʼ……………………………………………………………………………
ordenando
Txolbʼal……………………………………………………………………………ordenar
Txol……………………………………………………………………………………surco
Txokma……………………………………………………calce de hoja
para envolver
Txokal………………………………………………………………………………
invitar
Txmakal lobʼaj……………………………………………………………………
arcoíris
Txlunqʼj……………………………………………………………sonido al
caer al agua
Txluk…………………………………………………………………………………
perdiz
Txlaj………………………………………………………………………………… al
lado
Txkʼomel……………………………………………………………………………
cascara
Txiʼnan……………………………………………………………………….clase
de árbol
Txin…………………………………………………………………………………… niña
Txintxaj…………………………………………………………………………
adolorido
Txil……………………………………………………………………………………
grillo
Txikl……………………………………………………………………………………
olla
Txijin…………………………………………………………………………………sonoro
Txibʼ………………………………………………………………………………
helecho
Txeʼlam
……………………………………………………………………………chalam
Txan ………………………………………..………………………………………
güisquil
Txaqol
……………………………………………………………………………encender
Txalalan
………………………………………….……..……………………rodar
de lado
Txaleʼ…………………………………………….…….……………… ponerse de lado
Txokol
………………………………………………………………………..………llama
TX´ tx´
Txʼabʼaj…………………………………………………………………..………… chicle
Txʼabʼan ……………………………………………………………………………. chipilín
Txʼabʼil ……………………………………………………………………………… tenaza
Txʼajil …………………………………………………………………………………lavar
Txʼajbʼ………………………………………………………………. piedra donde se lava
Txʼajbʼil ……………………………………...………………………………agua de baño
Txʼajxjaw……………………………………..…………………………… menstruación
Txʼajol ……………………………………………………...…………………………lavar
Txʼam ………………………………………………..………………………agrio
/ acido
Txʼami …………………………………………….……………………… clase de arbol
Txʼamix …………………………………………………………………descomponerse
Txʼanol …………………………………………………………………………
machucar
Txʼapol ……………………………………………………………………………ensartar
Txʼaqan …………………………………………………..……………………cosa
vieja
Txʼaqeʼ………………………………………………………………..………………
dejar
Txʼaql ……………………………………………………………………….…
pendiente
Txʼaʼk ………………………………………………………………………………….grano
Tx’a’l …………………………………………………………………..……………
morder
Txʼʼaʼl kyʼa jil ……………………………………………………………………. .pereza
Tx’e ………………………………………………….………………….………….
colmillo
Txʼekin ………………………………………………………………………mirar de reojo
Txʼemil ……………………………………………………………………..…………cortar
Txʼitl ………………………………………………………………….………desgranarse
Txʼiʼ………………………………………………………………..………….pero
de agua
Txʼiʼl …………………………………………………………………………………tostado
Txʼolbʼal ……………………………………………………….……………………
aclarar
Txʼotxʼ……………………………………………………………...…………………
tierra
Txʼuj …………………………………………………………………..………………
tuna
Txʼujt …………………………………………….………………ofuscar/sonambulismo
Txʼumbʼil …………………………………………….………………………. machucador
Txʼum_ich ………………………………………………………………… chile picante
Txʼutxʼ ………………………………………………….…………………..…………. troje
Txʼuʼj
…………………………………………………………………….……………. rabia
Txʼuʼjyabʼil
…………………………………………………………………………….fiebre
Txʼyan
…………………………………………………………………….………….perro
Txʼyol ……………………………………………………………………………… hango
Txʼutxʼ ……………………………………………………………………….casa de pajon
Txʼuj……………………………………………………………………….…………
nopal
Tz tz
Tzon …………………………………………………………………..……… estomago
Tzotz……………………………………………………………………………
chinchín
Tzi …………………………………………………………………………………boca
Tzeltij ………………………………………………………………………………espalda
Tzaj …………………………………………………………………………………alegría
Tze ……………………………………………………………………………………árbol
Tzunk´in ……………………………………………………………………………tostada
Tze´l ……………………………………………………………………………….… reír
Tzeqil ……………………………………………………………………………golosina
Tzuqil ………………………………………………………………….………… jalando
Tz´unin ………………………………………………………………………….…colibrí
Tzaj …………………………………………………………………………………ocote
Tzma…………………………………………………………………………………jícara
Tzu ………………………………………………………………………………tecomate
Tzalaj ……………………………………………………………………………contento
Tzalajsal ………………………………………………………………………celebración
Tzalu´…………………………..………………………………………………………aquí
Tzanil ……………………………………………………………………………… gruñir
Tzaq´………………………………………………………………………………
puntería
Tzaq´wilte …………………………………………………………………… contestarlo
Tzaqpaj………………………………………………………………….
solventar/cumplir
Tzaqpi´n …………………………………………………………………suena/potencia
Tzaqpil …………………………………………….………………………desatar/soltar
Tzaqpilte ………………………………………………………………………. soltarse
Tza´j……………………………………………………………………….……… ceniza
Tza´n…………………………………………………………………………..……
cómo
Tza´nyol……………………………………………………………………….
idiomático
Tza´wil…………………………………………………………………………... Lastimar
Tza´wnt…………………………………………………………………….. …….. Sirena
Tzeb´aj……………………………………………………………………………….. burla
Tzeky´………………………………………………………………………………..
Gallo
Tzek´ul………………………………………………………………………….. vegetal
Tze´chej………………………………………………………………………….
Caballito
Tzilinb´il ………………………………………………………………………….… timbre
Tziya´
………………………………………………………………………………… playa
Tzitib´……………………………….…………………………………………
propaganda
Tziyil
ttxolyol………………………………………………………….. Oración afirmativa
Tziyb´il………………………………………………………………...
Juro/compromiso
Tzmax……………………………………………………………………….…….. Hasta
Tzq´aj
……………………………………………………………………………… cocido
Tzaq´ajsil …………………………………………………………………….……. cocer
Tzqijsal………………………………………………………………………………..
secar
Tzqib´xim…………………………………………………………………………
Política
Tzqi´n…………………………………………………………………………….
conocido
Tzok´b´il………………………………………………………………………….
baqueta
Tzpetil ………………………………………………………………………. equivocarse
Tze´xjal…………………………………………………………………………….
payaso
Tzal
ti´j……………………………………………………………………..……… atrás de
Tzakal…………………………………………………………………………..…
absurdo
Tzakj ………………………………………………………………………………recoger
TZ` tz`
Tz`ajal _________________________________________
pegar
Tz`ajb`enx ______________________________________
proyectos sociales
Tz`ajxpo`tz
______________________________________ voleibol
Tz`ak
__________________________________________ punto
Tz`ajpaj
________________________________________ orina
Tz`amb`il
_______________________________________ coladera
Ta`amill
________________________________________ colar
Ta`amille
_______________________________________ colarlo
Ta`aq
__________________________________________ caer
Tz`aq`wel
______________________________________ responder
Tz`aqall
_______________________________________ completo
Tz`aqan
______________________________________ monumento
Tz`aqil
_______________________________________ perder
Tz`aqle
______________________________________ cabal
Tz`aqsb`il
____________________________________ elementos
Tz`aqsil
______________________________________ agregar
Tz`ar
________________________________________ clases de fruta
Tz`a`lil
_______________________________________ orinar
Tz`e`y
_______________________________________ quemarse
Tz`e`yjin _____________________________________ quemado
Tz`ib`
________________________________________ pinto
Tz`lb`an`il
____________________________________ lapis
Tz`ilb`il _____________________________________
escribir
Tz`isin _____________________________________ barrido
Tz`iyil ______________________________________ trazar
Tz`lan
______________________________________ tabla
U u
ujlab'l………………………………………………………….………..………...Descanso
uk'tzb'il………………………………………………...........……..…...pintura,
colorante
uk'tzil……………………………………………….………………….…...Pintar,
colorear
ul………………………………………………………………..……llegando
hacia acá
ul toj
k'u'j………………………………………………………….….…………….recordar
ula…………………………………………………………………….……….……Visitante
ulel…………………………………………………………….……………………Visitante
ulil……………………………………………………………………………….Venir
aquí
us…………………………………………………………………………………..mosquito
utz'il………………………………………………………………….………………...velar
u'j…………………………………………………………………………………..…..papel
uxil………………………………………………………………………...……………aullar
u'waj…………………………………………………………………………………...collar
u'jil……………………………………………………………………………………....leer
u'x……………………………………………………..……………….…………….piedra
uk'b'il……………………………………………………………………………..……vaso
unt………………………………………………………………………………….sebo
u'jb'il…………………………………………………………………………………libro
u'jtz'ib'…………………………………………………………………..…….cuaderno
u'qb'il………………………………………………………….…………………asiento
u'kb'il…………………………………………………………………………..crayones
ux………………………………………………………………………...………….lima
ub'il…………………………………………………………………………..………rifle
ultis…………………………………………………………………………………Ortiz
u'tzlel……………………………………………………………………………..cuidar
W w
Wab´j…………………………………………………………………………………. tamal
Wakx…………………………………………………………………………..………. vaca
Wal…………………………………………………………………………………… comer
Wiyj.....………………………………………………………………………….……cabeza
Wiq´….……………………………………………………………………….……. sección
Wtal……………………………………………………………………………..……dormir
Wix….…………………………………………………………………………..……… gato
Wixin.………………………………………………………………………..…….dirección
Wa´al………………………………………………………………………..………parado
Wajxaq………………………………………………………………………………… ocho
Wab´l.………………………………………………………………………………comedor
Wexj.…………………………………………………………………………….…pantalón
Wane………………………………………………………………………………. mi corte
Wech.……………………………………………………………………………….bailarín
Weye…..…………………………………………………………………………………mío
Winqin………………………………………………………………………………...veinte
Witz……………………………………………………………………………….….monte
Watb´il…………………………………………………………………………….…..
cama
Wel…..………………………………………………………………………….…….Miguel
Wixin………………………………………………………………………….….
licenciado
Wo´.…………………………………………………………………………………….sapo
Woje…………………………………………………………………………..
mi aguacate
Wuje…………………………………………………………………………..
mi cuaderno
Wulil………………………………………………………………………………...regañar
Wajb´ile………………………………………………………………………………
quiero
Wuq…………………………………………………………………………………….
siete
Wale………………………………………………………………………………….
mi hija
Walb´ile………………………………………………………………………….
mi hijastro
Witzj
………………………………………………………………………………………ojo
Wiche……………………………………………………………………………
mi comida
X x
Xjab´………………………………………………………………………zapato
Xjal………………………………………………………………………… persona
Xlik…………………………………………………………………………cancha
Xi´n…………………………………………………………………………maiz
Ximil…………………………………………………………………………pensar
Xjaw…………………………………………………………………………luna- mes
Xpotz…………………………………………………………………………pelota
Xubil………………………………………………………………………… silvar
Xpotzil…………………………………………………………………… jugar
pelota
Xton…………………………………………………………………………gusano
Xiki´l…………………………………………………………………………cucaracha
Xo´j…………………………………………………………………………lobo
Xu´ch………………………………………………………………………… paloma
Xtun chan………………………………………………………………… elefante
Xul…………………………………………………………………………oído
Xwan…………………………………………………………………………juan
Xilil………………………………………………………………………… cortar
Xitil………………………………………………………………………… restruir
Xputz…………………………………………………………………………pachon
Xmaq………………………………………………………………………… piloyo
Xnaq´tzbíl………………………………………………………………… estudio
Xan………………………………………………………………………… gordo
Xabíl…………………………………………………………………………vomitar
Xmax………………………………………………………………………… iguana
Xkutzbíl……………………………………………………………………
computadora
Xtxó………………………………………………………………………… sapo
Xoq´l………………………………………………………………………… lodo
Xajil…………………………………………………………………………patear
Xux………………………………………………………………………… pito
Xolte………………………………………………………………………… tirar
Xobíl……………………………………………………………………… asustar
X x
Xal___________________________________________________________Lobo
Xchoq´______________________________________________________Lombriz
Xkin_________________________________________________________Oreja
Xoq´_________________________________________________________Tinaja
Ẍqin__________________________________________________________Largo
Xiky_________________________________________________________Conejo
Xkul_________________________________________________________Bebe
Xnil_____________________________________________________ColotenangoXq’an____________________________________________________Anaranjado
Xq´ulin________________________________________________________Azul
Xchal_________________________________________________________Jugar
Xk´ay_____________________________________________________Chiribisco
Xch´il________________________________________________________Gritar
Xwank_______________________________________________________Tronco
Xchil_________________________________________________________Pepita
Xchus_________________________________________________Flor de
muerto
Xmo´l_____________________________________________________Sombrero
Xnuq_________________________________________________________Largo
Xb´iqli_____________________________________________________Desnudo
Xkak_________________________________________________________Cafe
Xtilsal_______________________________________________________Limpiar
Xk´il______________________________________________________Cucaracha
Xinxe´_________________________________________________________Fui
Xb´uy________________________________________________________Trapo
Xjil____________________________________________________________Liso
Xjililin____________________________________________________Resbaloso
Xqininin____________________________________________________Alargable
Xmej______________________________________________________Arrodillar
Xul______________________________________________________Sin Sabor
Xut´in________________________________________________________Silbito
Xalb´il______________________________________________________Regañar
Xq´eq_______________________________________________________Negro
Xb´aj_____________________________________________________Desnudo
Xmej_________________________________________________________Cojo
Xji´l__________________________________________________________Pobre
Xwok_____________________________________________________Deprimido
Y y
Yab’il…………………………………………………….…………..……….Enfermedad
Yajil………………………………………………………………………..……...Molestar
Yipil……………………………………………………………..…………………..Apagar
Yolb’il……………………………………………….…………………………….Teléfono
Yan………………………………………………………………………………..Fabiana
Yoq’il………………………….………………………………………………Comadrona
Yolil…………………………………………………………………..Hablar o
Conversar
Yotx’………………………………………………………………..……………..Escalera
Yukchal………………………………………………………………………………Mover
Yo’li………………………………………………………………….…………….Colgado
Yupin……………………………………………………………………………..Apagado
Yaqpul…………………………………………………………………………..Interrumpir
Yajal…………………………………………………………………...………Desperdiciar
Yab’aj………………………………………………………………………….…….Abuela
Yasil………………………………………………………………………….…….Maltratar
Yek’il……………………………………………………………………………..….Mostrar
Yal………………………………………………………………………………..……..Malo
Yok………………………………………………………………………….Pascuala
Yob’il…………………………………………………………………………Colgar
Yuch………………………………………………………………………….Flojo
Yol……………………………………………………………………………Palabra
Yaqil…………………………………………………………………………..Bromear
Yek’b’il………………………………………………………………………..Ejemplo
Yaẍ……………………………………………………………………………Amante
Yuẍ…………………………………………………………………………….Gemelo
Yekil………………………………………………………………………….Tocar
Yaj……………………………………………………………………………Tarde
Yeq’il…………………………………………………………………………Metiendo
Yukchal……………………………………………………………………..Temblor
Ya’j…………………………………………………………………………….Cruz
Yana…………………………………………………………………………Juana
Gracias me a ayudado mucho:)
ResponderBorrarno me ayudo nada chtm
ResponderBorrar